گونه شناسی کاربران گروه های مجازی تخصصی در فضای مجازی

محمد مهدی فتوره چی

با گسترش فزاینده پیام رسان های اجتماعی بویژه پس از دسترسی روزافزون آحاد جامعه به گوشی های هوشمند، در سال های اخیر افراد زیادی با تخصص و گرایش های مطالعاتی و حرفه ای متنوع به منظور انتقال دانش و تجربیات و تبادل نظرهای علمی و فنی مبادرت به ایجاد گروه های مجازی کرده و برخی نیز به عضویت در چنین حلقه های فکری و کارشناسی ابراز علاقمندی کرده اند. معمولا این گروه های فکری و تخصصی در روزهای نخست راه اندازی با استقبال شورانگیز کاربران مدعو و تبادلات پیوسته احساسات و عواطف افراطی و خوش بینانه ی اعضاء همراست و دیری نمی پاید که اغلب این گروه ها پس از مدتی فعالیت بنا به دلایل مختلفی دچار رکود و انفعال و حتی سکوت تامل برانگیزی می شوند که همواره موجب طرح سوال در اذهان بسیاری از ادمین ها و برخی اعضای فعال این گروه های مجازی می شود. صرف نظر از تاثیراتی که شیوع کرونا بر تمامی حوزه های کسب و کار و کنشگری های متداول مان گذاشته است شواهد و قرائن و سابقه مدیریت و عضویت در چند گروه تخصصی و غور و تامل در رفتار و کنش فعال تا منفعلانه کاربران در پیام رسان های اجتماعی مختلف بویژه واتس اپ و تلگرام گویای شکل گیری تدریجی گونه های مختلف کنشگری در اینگونه شبکه های مجازیست که در این یادداشت سعی خواهم کرد به طور اجمال آنها را بر شمرده و تشریح کنم.

کاربران بیش فعال

کاربران بیش فعال که اغلب آنها را دانشجویان، زنان خانه دار و افراد بازنشسته تشکیل می دهند بیشتر اوقات آنلاین بوده، متعاقب ملاحظه اغلب پست های منتشره، واکنشی اغلب سطحی و بعضا عمیق از خود نشان می دهند و از نقد و ارزیابی اغلب مطالب شان بیم و نگرانی به خود راه نمی دهند و بدون در نظر گرفتن شان و مقام مخاطبان با هر کارشناسی در هر سطحی تا جای ممکن وارد تعامل و گفتگو می شوند.

کاربران فعال

این دسته از کاربران تقریبا هر روز به گروه مربوطه سر می زنند،  اغلب پست ها را مطالعه می کنند و در خصوص کامنت ها و سوالات مطروحه که مرتبط با حوزه تخصص و علاقمندیشان است اظهار نظری هر چند کوتاه کرده و از ورود به مباحثات مورد علاقه تا جای ممکن و تا زمانی که هویت علمی و حرفه ای شان خدشه دار نشود استقبال می کنند. این کاربران اغلب شاغل بوده و بدلیل برخورداری از تخصص و تجربه کافی از اعتماد به نفس خوبی هم برخوردارند.

کاربران نیمه فعال و محتاط

کاربرانی که می توان آنها را محتاط قلمداد کرد فعالیت زیادی در گروه های تخصصی ندارند، عمدتا مطالب را به طور سطحی مرور می کنند؛ معمولا کلیپ ها و فایل های صوتی را جز با توصیه به دیدن و شنیدن دانلود نمی کنند؛ و در اوقات فراغت و روزهای تعطیل میل به کنشگری بیشتری داشته و هر از گاهی در موضوعات خاصی اظهار نظر می کنند و البته تمایلی به مباحثه و گفتگوی منسجم از خود بروز نمی دهند. این کاربران نسبت به جایگاه علمی و حرفه ای شان حساس بوده و از مباحثه و پاسخگویی با کاربران ناآشنا و کسانی که رعایت ادب و نزاکت را در تعاملات ندارند و از گفتمان رسمی اجتناب می کنند وارد تعامل دو سویه نمی شوند. اغلب اساتید پر کار دانشگاه، پزشکان، هنرمندان، کارشناسان خبره دستگاه های دولتی،  و کاربرانی که دارای جایگاه و منزلتی ویژه در جامعه می باشند را می توان در این دسته یا گروه جای داد.

کاربران غیر فعال و محافظه کار

اما گروهی از کاربران که رفتار منفعلانه و محافظه کارانه شان موجب نگرانی و تردید هایی در کنشگری اعضای گروه های تخصصی می شود برخی بدلیل جایگاه حقیقی و بالای علمی و اغلب بدلیل اشتغال در پست های اعتباری و موقت مدیریتی تنها به رصد، نظاره گری و مطالعه سطحی و هر از گاه پست های منتشره می پردازند؛ هیچ واکنشی به سوالات مطروحه نشان نمی دهند؛ و از اینکه اظهارات و تحلیل هایشان بویژه در موضوعات سیاسی مورد نقد و نظر قرار گیرد بشدت بیمناک شده و بیم دارند که موقعیت و مقام شان متزلزل گردد؛ البته گاهی در هنگام مناسبت های ملی و مذهبی بسیار خاص چون عید نوروز و عید فطر و یا درگذشت همکار و عضوی پیام تسلیت کوتاهی منتشر می کنند تا بدین طریق ابراز وجودی کرده و یحتمل مورد سرزنش و قضاوت اعضای گروه قرار نگیرند و در واقع، باید از این طبقه ممتاز و به ظاهر پرمشغله بسیار سپاسگزار بود که گروهی را ترک نمی کنند و لذا حسب ظاهر باید به حضور افتخاریشان در پس پرده مجاز دل خوش داشت!