مرکز مطالعات زنان و خانواده

1400/03/24

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با همکاری مرکز مطالعات و تحقیقات زنان دانشگاه تهران وبیناری با عنوان " بررسی علل و عوامل جامعه شناختی و روانشناختی افزایش خشونت های خانگی (با مروری بر قتل بابک خرمدین)"  با سخنرانی سرکار خانم  دکتر اعظم آهنگر سله بنی- جامعه شناس مسائل اجتماعی و مدیر بخش مطالعات شهری و منطقه ای موسسه تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران - و سخنرانی  جناب آقای دکتر مجید صفاری نیا - استاد روانشناسی دانشگاه پیام نور و رئیس انجمن روانشناسی اجتماعی ایران - در روز دوشنبه 24 خرداد 1400 از ساعت  11 الی 13:30 برگزار کرد. درضمن دبیری علمی نشست را سرکار خانم دکتر بهاره نصیری - عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی   با همکاری جناب آقای دکتر محمد مهدی فتوره چی - مدیر کار گروه رسانه های نوین و خانواده مرکز مطالعات و تحقیقات زنان دانشگاه تهران- بر عهده داشتند.

گزارش این وبینار در ذیل پوستر قابل مشاهده است.

گزارش خبری وبینار بررسی علل و عوامل جامعه شناختی و روانشناختی افزایش خشونت های خانگی(با مروری بر قتل بابک خرمدین)

پژوهشکده مطالعات اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با مشارکت مرکز مطالعات و تحقیقات زنان دانشگاه تهران وبیناری تحت عنوان، «بررسی علل و عوامل جامعه شناختی و روانشناختی افزایش خشونت های خانگی(با مروری بر قتل بابک خرمدین)» با حضور دکتر اعظم آهنگر سله بنی (جامعه شناس مسایل اجتماعی و مدیر بخش مطالعات شهری و منطقه ای موسسه تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران) و دکترمجید صفاری نیا (استاد روان شناسی دانشگاه پیام نور و رئیس انجمن روانشناسی اجتماعی ایران)، در روز دوشنبه۲4 خردادماه ۱۴۰۰ برگزار کرد. در ادامه، گزارش اجمالی این وبینار از نظرگاهتان خواهد گذشت.

در این نشست دکتر بهاره نصیری دبیر علمی نشست، مروری بر قتل بابک خرمدین داشت و گفت: "با توجه به  سطح خشونت اعمال شده جای تعجب است که پزشکی قانونی وضعیت متهمان را در زمان ارتکاب جرم بررسی و بعد از آزمون های بالینی اعلام کرده این دو متهم از 95 درصد سلامت روانی برخوردارند! در حالی که به نظر می رسد  افرادی با این گونه جرایم خشونت آمیز که از ارتکاب آن احساس رضایتمندی نیز می کنند، منطقا باید دچار اختلالات روانی شدید باشند". وی اضافه کرد:" شاید بتوان گفت از دیگر عوامل بروز چنین اتفاقاتی، فقر فرهنگی است که باعث این جنایت شده است، چرا که متهم مردِ پرونده به دلیل آنکه خود را مجری قانون می دانسته، مرتکب رفتارهای غیر متعارف و غیرانسانی شده و همین باعث شده در ارتباط با خانواده اش هم رفتاری دوگانه داشته باشد؛ بنابراین، وقتی اعضای خانواده مرتکب اشتباه می شوند پدر به این نتیجه می رسد که باید پسر را از بین ببرد؛ زیرا باعث هتک آبرویش شده است؛ بنابراین دست به خشونت خانوادگی زده و خود را محق می داند که اعضای خانواده را از بین ببرد؛ لذا در این اتفاق، متهم خود را محق می دانسته که صرفا برای حفظ آبرو، قتل ها را رقم زده و خودش این افراد را به نحوی به سزای مجازاتشان برساند". دکتر نصیری خاطر نشان کرد:" این گونه قتل ها و خشونت های خانوادگی، زنگ خطری جدی است که باید مسئولان برای پیشگیری چنین جرایم هولناکی اقدامات مناسبی انجام دهند، ولیکن سوال اینجاست که این دست از اتفاقات چه پیامی برای جامعه دارد؟ پیامدها و تبعات آن چیست؟ و چگونه می توانیم علل و عوامل این اتفاقات را به لحاظ روان شناختی ریشه یابی کنیم؟"

در ادامه این وبینار هریک از سخنرانان به ارائه دیدگاه ها و نقطه نظرات خود پرداختند که در ادامه به طور مختصر بخش هایی از بیانات ایشان مرقوم می گردد.

خانم دکتر آهنگر، پژوهشگر مسایل اجتماعی، این مساله را از منظر تغییرات اجتماعی موثر بر قتل خانواده خرمدین مورد واکاوی قرار داد و شکاف عمیق نسلی و افزایش تفاوت در سبک زندگی والدین و فرزندان، و فردگرایی اعضای خانواده را از جمله مشکلات خانواده های امروزی دانست. ایشان قتل بابک خرمدین را بیانگر وجود  نظام مردسالاری در جامعه قلمداد و خاطر نشان کرد:" به نظر می رسد تجربه زیسته پدر بابک و سابقه  اشتغال شان در یک سیستم نظامی، باعث شده تا او یک بتدریج پدری مستبد و دیکتاتور باشد." مدیر بخش مطالعات شهری و منطقه ای موسسه تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران به تغییرات سبک زندگی و تعریف خانواده ذیل انواع مختلفِ هم باشی، ازدواج سفید، تک سرپرست پرداخت و از جمله عوامل آسیب زا به نهاد خانواده را این گونه برشمرد: " فقدان فرهنگ گفتگو و رفع اختلالات، نهادینه شدن برخی عادت و افکار منسوخ در خانواده، افزایش فرزندانی که در سنین تجرد قطعی به سر می برند؛ ازدواج هایی که منجر به طلاق شده و فرزندان به خانه و نزد والدین بازمی گردند(5/27 درصد)؛ فقدان تجربه و فرهنگ زیستی و کافی هم باشی اعضایِ خانواده؛ و عدم ارائه آموزه های لازم به خانواده ها  در این خصوص و این که والدین تجربه و مهارت همزیستی در دوران میانسالی فرزندان با والدین شان را ندارند. در کنار همه این عوامل، افزایش روحیه تعصب و تمرد در والدین و فرزندان به دلیل کمرنگ شدن آموزه های اخلاقی و هنجارهای دینی در خانواده، انقلاب جنسی و تضاد آن با بسترهای فرهنگی، اجتماعی جامعه از جمله عواملی هستند که منجر به وقوع چنین اتفاق هایی در جامعه می گردد."

سخنران بعدی این وبینار دکتر صفاری نیا، استاد روان شناسی دانشگاه پیام نور و رئیس انجمن روانشناسی اجتماعی ایران بود؛ وی در ابتدا دلایل خشونت خانگی را در بستر سه روند تاریخی، فرهنگی و اجتماعی طبقه بندی کرد.  ایشان خانواده کشی را قتلی قلمداد کرد که یک نفر، چند نفر از اعضای خانوادۀ خود را از بین می برد و در نهایت منجر به خودکشی می شود و اگر پدر کشته شود "پاراساید"  یا پدرکشی خوانده می شود. وی افزود:" در این دست قتل ها کسی که دیگران را می کشد، به دیگران علاقه هم دارد وبه رغم نوعدوستی و ژن مشترک، دست به این اقدام می زند." ایشان در ادامه مهمترین دلایل قتل های خانوادگی در امریکا رامشکلات ارتباطی و جدایی، مشکلات مالی، مصرف بیش از حد الکل، استفاده از سلاح گرم، احساس طردشدگی، خشم نارسستیک دانست. دکتر صفاری نیا به تاریخچه ای از قتل های خانوادگی در ایران اشاره کرد و ادامه داد:" اولین قاتل سریالی در ایران فردی به نام اصغر بروجردی متولد 1272 و متهم به تجاوز به 25 کودک بوده است". استاد روانشناسی دانشگاه پیام نور قتل بابک خرمدین را قدری متفاوت تر از سایر قتل ها دانست و بیان کرد:" به دلیل آن که وضعیت اجتماعی و اقتصادی خانواده مناسب بوده و در محله خوبی هم زندگی می کردند وجود مشکلات اقتصادی و عواملی از این دست مطرح نبوده است." وی به  اختلال شخصیت ضد اجتماعی "بوردرلاین" اشاره کرد که در این تیپ شخصیتی، قاتل از انجام قتل هیچ گونه احساس گناهی ندشته، و لذا می بینیم که پدر بابک خرمدین که به نظر دارای شخصیت خودشیفته باشد، وظیفه خود را اجرای عدالت هم می دانسته است. "  رئیس انجمن روان شناسی اجتماعی ایران در این پرونده ویژگی های اعضای خانواده را به لحاظ روان شناختی این گونه بیان کرد:" در این خانواده، با پسر به عنوان فردی درون گرا، مضطرب، وحشت زد، ترسو و با پدری مستبد، دیکتاتور، حق طلب،  خشن، سرد و فاقدِ عاطفه مهرورزی و خودشیفته، و با مادری رنج کشیده، ضعیف، وابسته، مطیع، با تجربه زیسته زندگی در شرایط نابرابری جنسی مواجه هستیم و لذا این خانواده به لحاظ روان شناختی نیاز به ساعت ها مطالعه و بررسی دارد؛ چرا که اختلالات شخصیتی و خودشیفتگی می تواند علل و عوامل متفاوتی داشته باشد؛ از جمله اینکه همراه با خشونت باشد، یا به دلیل افسردگی، عوامل ارثی، یا به دلیل ناکامی و عدم پیش بینی رویدادها و کنترل ناپذیر بودن آنها باشد." دکتر صفاری نیا با اشاره به کاهش استانداردهای سلامت اجتماعی در جامعه در بعد اجتماعی خاطرنشان کرد:" ما شاهد بیکاری، عدم موفقیت، بی عدالتی، مشکلات اقتصادی، فقدان ارزش های اخلاقی، فقدان مهارت های اجتماعی، عدم شایسته سالاری، طلاق عاطفی، کاهش تاب آوری اجتماعی، رواج تک گویی در خانواده ها و... در جامعه هستیم." ایشان در پایان راهکارهایی را نیز ارائه و  نقش مهم خدمات سلامت و مشاوره در محله ها را یادآوری کرده، و بر ضرورت رفع نقص هایی که در نظام حقوقی و قانونی وجود دارد  و لزوم آموزش قضات تاکید کرد.