نشست علمی ارائه یافته‌های طرح پژوهشی «سطح دانش زنان از موانع فرهنگی اجتماعی سقط جنین در ایران» برگزار شد - مركز مطالعات زنان و خانواده cws
1404/04/28
نشست علمی ارائه یافته‌های طرح پژوهشی «سطح دانش زنان از موانع فرهنگی اجتماعی سقط جنین در ایران» با همکاری دانشکده علوم خانواده دانشگاه تهران و پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات برگزار شد.
نشست علمی ارائه یافته‌های طرح پژوهشی «سطح دانش زنان از موانع فرهنگی اجتماعی سقط جنین در ایران» با همکاری دانشکده علوم خانواده دانشگاه تهران و پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات روز شنبه ۲۸ تیر ۱۴۰۴ با حضور حجیه بی‌بی رازقی نصرآباد (دانشیار دانشکده علوم خانواده دانشگاه تهران) و مرضیه شعربافچی (استادیار دانشکده علوم خانواده دانشگاه تهران) و دبیری علمی آزاده نیاز (استادیار دانشکده علوم خانواده دانشگاه تهران) در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.
در آغاز این نشست خانم دکتر نیاز به معرفی خانم دکتر رازقی نصرآباد و موضوع نشست پرداختند. در ادامه خانم دکتر حجیه بی‌بی رازقی در مقدمه سخنان خود پدیده سقط جنین در ایران را یکی از موضوعات حساس و چالش‌برانگیز در حوزه سلامت و سیاست‌گذاری اجتماعی و جمعیتی دانست و ابراز کرد سقط جنین مسئله پیچیده‌ای است که علاوه بر ارتباط با یک رفتار باروری- جنسی، با بسیاری از عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز پیوند دارد. سقط جنین در سطح جهان هم به‌عنوان یک مسئله پیچیده شناخته می‌شود که نه‌تنها ابعاد پزشکی و فیزیولوژیکی دارد، بلکه با قوانین و مذهب در کشورهای مختلف ارتباط نزدیکی دارد. در بسیاری از کشورها، سقط جنین به‌طورگسترده تحت قوانین دینی و مذهبی قرار دارد. در ایران با وجود محدودیت‌های قانونی که این اقدام را فقط در شرایط خاصی مجاز می‌دانند و همچنین محدودیت‌های مذهبی که سقط عمدی جنین را حرام می‌داند، آمارهای منتشرشده حکایت از انجام سقط عمدی و وقوع روبه گسترش آن دارد.
وی هدف این تحقیق را شناسایی سطح دانش و درک زنان از موانع فرهنگی اجتماعی سقط جنین در ایران دانست. هدف دیگر این است که نشان دهد چرا زنان در ایران با وجود محدودیت‌های مذهبی، قانونی و اجتماعی، به سقط جنین رو می‌آورند. فرایند تصمیم‌گیری زنان تداوم یا اختتام بارداری، پیامدهای سقط جنین و استراتژی‌های زنان برای کنارآمدن با آن از اهداف دیگر این مطالعه است.
رازقی با تقسیم سقط جنین به «خودبه‌خودی» و «القایی و ارادی»، و ذکر آمارها در سطح جهان و ایران بیان کرد: سالانه حدود ۷۳ میلیون سقط جنین القایی در سراسر جهان رخ می‌دهد. از هر ۱۰ بارداری ۳ مورد و از هر ۱۰ بارداری ناخواسته، ۶ مورد به سقط جنین القایی ختم می‌شود. حدود ۴۵ درصد از سقط جنین‌ها ناایمن هستند که ۹۷ درصد آن در کشورهای در حال توسعه و بیش از نیمی در آسیا رخ می‌دهد. سالانه حدود ۵۰ هزار زن در اثر سقط جنین غیرسالم و غیر بهداشتی فوت می‌کنند. در ایران آمار رسمی از سقط جنین موجود نیست، اما آمارهای غیررسمی شیوع خیلی بالایی را نشان می‌دهند. سقط جنین در ایران در شرایطی انجام می‌شود که مطابق قانون، سقط عمدی مجاز شمرده نمی‌شود و در فقه شیعه، به استثنای مواردی، مطلقاً حرام است و به منزله قتل عمد محسوب می‌شود.
در این تحقیق نمونه‌گیری هدفمند از افرادی انجام شد که در شرایط سقط بودند. تعداد افراد نمونه ۴۶ زن ازدواج‌کرده بودند که میانگین سنی آن‌ها ۳۴ سال بود. از میان آن‌ها ۲۱ نفر تجربه سقط داشتند که ۱۰ نفر به‌صورت عمدی و غیرقانونی بودند. 1 نفر تجربه هر دو نوع سقط را داشتند، 25 نفر بارداری برنامه‌ریزی نشده یا ناخواسته را تجربه کرده بودند. وی بیان کرد از بسترهای مرتبط با تصمیم زنان به سقط جنین، به مواردی رسیدیم که فشار اقتصادی و هزینه‌های زندگی، نگرانی از عدم پیشرفت شغلی، تلقی فرزند به‌عنوان بار مضاعف، تعارض کار و فرزندآوری، استرس ناشی از بارداری، اجتناب از بیماری‌های مادر و جنین از آن جمله‌اند. درباره مفاهیم و مقوله‌های مرتبط با دانش و درک زنان از احکام شرعی نیز می‌توان شناخت اندک و برداشت نادرست از استثنائات شرعی و قانونی، ساده‌سازی شرعی و توجیه‌سازی دینی سقط جنین، تضعیف نقش مذهب و قانون در تصمیم گیری‌ها، مراجعه به منابع غیررسمی و بازتولید اطلاعات نادرست را بیان کرد. به‌طور کلی فاصله شناختی با واقعیت‌های فقهی-حقوقی سقط جنین را می‌توان دید. زنان در مناطق کمتر برخوردار و با تحصیلات پایین، آگاهی محدودی از احکام و قوانین سقط جنین دارند. بسیاری از آن‌ها معتقدند سقط جنین در مراحل ابتدایی بارداری مجاز است. بسیاری از زنان هم برای توجیه سقط جنین به احکام دینی و شرعی تکیه می‌کنند؛ با باور به اینکه پرداخت دیه یا توبه، گناه سقط را جبران می‌کند. عده‌ای هم با وجود پایبندی به احکام شرعی، به دلیل محدودیت‌های مالی و شغلی، در لحظه آخر مجبور به تغییر رویکرد و سقط جنین شده‌اند.
دانشیار دانشکده علوم خانواده دانشگاه تهران در تکمیل یافته‌های تحقیق، از ضرورت آگاه‌سازی زنان درباره سقط جنین سخن گفت و اظهار داشت: بسیاری از زنان بدون مراجعه به مراجع مذهبی معتبر، به توصیه‌های غیررسمی اعتماد می‌کنند. در حالی که پرداخت دیه و صدقه با توبه، فقط بخشی از فرایند شرعی مرتبط با سقط است و باید بر اساس قوانین دقیق و شرایط مشخص انجام شود. در مجموع سطح دانش زنان درباره احکام شرعی و قوانین سقط جنین بسیار محدود و مبتنی بر شنیده‌های نادرست است. بسیاری از آن‌ها به جای مراجعه به منابع معتبر، به اطلاعات ناقص اطرافیان اعتماد می‌کنند. این موضوع نشان‌دهنده نیاز مبرم به آگاهی‌رسانی دقیق و جامع درباره قوانین و احکام شرعی مرتبط با سقط جنین است تا زنان بتوانند تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند و خود را از پیامدهای منفی تصمیمات نادرست حفظ کنند.
رازقی نصرآباد در پایان پیشنهاداتی در راستای افزایش سطح دانش و درک زنان از سقط جنین ارائه کرد که آموزش عمومی، آموزش در دانشگاه‌ها و مراکز مشاوره پیش از ازدواج، آموزش و ارائه روش‌های پیشگیری، تقویت کرامت انسانی (جنین و مادر)، شناسایی زنان باردار، ارتقا سطح دانش افراد درمورد احکام مذهبی و قوانین سقط و ایجاد محیط کار دوستدار خانواده از جمله آن‌ها بود.
در ادامه خانم دکتر مرضیه شعربافچی از پرداختن به موضوع، طرح سوالات دقیق و همه‌جانبه‌نگر، تبیین دقیق پژوهشگر، انتخاب جامعه آماری خوب و پیشنهادات کارآمد در پایان، به‌عنوان محاسن این طرح پژوهشی یاد کرد و با سوال از چرایی استفاده از نظریه داده‌بنیاد در تحقیق کیفی، رجوع به نظریات قبل از مصاحبه‌ها و به‌دست‌آوردن کدها را، مانعی در ایجاد خلاقیت از سوی پژوهشگر دانست.
رازقی در پایان، پرداختن به هردوی چرایی و چگونگی و بررسی قبل تا بعد از پدیده را دلیل انتخاب روش داده‌بنیاد عنوان کرد. همچنین رسیدن به حساسیت نظری و کشف خلاءها را علت انتخاب نظریات دانست و با اذعان به اینکه بی‌نیازی از نظریات، غیرممکن و مطالعات نظری کمکی در رسیدن به ابعاد مورد نظر در پژوهش بود، سخنان خود را به پایان برد. این نشست با پرسش و پاسخ شرکت کنندگان و سخنرانان به پایان رسید.
منبع خبر: https://www.ricac.ac.ir/index.php/fa/meeting/879
