1400/12/18

گزارش این وبینار در ذیل پوستر قابل مشاهده است.

گزارش کارگاه آموزشی «جنسیت در قرآن»

دبیر علمی نشست: دکتر صدیقه شکوری راد

 این کارگاه به همت گروه علمی مطالعات دینی و حقوقی مرکز مطالعات زنان و خانواده دانشگاه تهران و برای معرفی این گروه به جامعه علاقمند  به صورت مجازی، آزاد و رایگان در سه جلسه به تاریخ های 29 دی ماه  و 11 و 18 اسفندماه 1400 برگزار شد. مدرس کارگاه جناب آقای دکتر شهریار نیازی، دانشیار محترم دانشگاه تهران بودند. ایشان با توجه به تخصص خود در زبان شناسی و زبان عربی  موضوع جنسیت در قرآن را مورد بحث قرار دادند.

ایشان در جلسه اول به عنوان مقدمه بحث پس از معرفی مختصر زبان شناسی اجتماعی و شاخه های مختلف آن، به شاخه زبانشناسی جنسیت (gender linguistics) پرداختند و ضمن توضیح ضرورت و اهمیت آن  به حوزه های مطالعاتی آن اشاره کردند. سپس با تفکیک ابعاد طبیعی، دستوری و اجتماعی جنسیت دیدگاه رابین لاکوف  (Robin Lakoff) زبانشناس را، که کتاب وی آغازگر مطالعات بعدی در حوزه زبانشناسی جنسیت دانسته می شود، بیان کردند.

در جلسه دوم ایشان به دو رویکرد تسلط و تفاوت و دو چارچوب اصلی ذات گرایی و ضد ذات گرایی در موضوع جنسیت پرداختند. در ادامه با معرفی تئوری روایت شناسی(narratology) به تمرکزگرایی (focalization)یکی از تکنیک های مورد استفاده آن در تحلیل متن  پرداخته و به عنوان نمونه آن را در بررسی آیه سوره و مفهوم أذی در قرآن پرداخته و لوازم آن را در حوزه امنیت اجتماعی زنان استخراج کردند.

در جلسه سوم نظریه زبانشناسان مایکل هلیدی(Michael Halliday) و رقیه حسن(Ruqaiya Hassan) در معنا شناسی تبیین شد که بر دو مفهوم انسجام(cohesion) و پیوستگی(Coherence) استوار است.  پاره ای از ابزارهای این مفاهیم به اختصار در درک متن توضیح داده شد مانند ارجاع درون متنی و برون متنی، جانشینی و حذف، شمول معنایی… آنگاه با استفاده از روش تحلیل انسجام متن به عنوان یک مورد، آیه 3 سوره نساء در مورد چند همسری واکاوی و تحلیل شد. در این تحلیل با تقطیع متن سوره و تمرکز معنایی در 34 آیه اول سوره آشکار شد که یک انسجام معنایی و پیوستگی متنی در این آیات وجود دارد. موضوع اختصاصا در مورد مسائل خانواده هایی است که سرپرست خود را از دست داده اند و نگرانی نسبت به حفظ اموال فرزندان یتیم است. واژگانهای  یتامی،  مثنی و ثلاث و رباع و ملک یمین مورد مداقه قرار گرفت و تحت مفهوم کلی ایجاد قسط و عدالت این نتیجه به دست آمد  که رویکرد متن محور برای فهم دقیق محتوای مقدس کارایی لازم را دارد. آیه مزبور برای حفظ اموال فرزندان یتیم و همچنین حل مشکل بی‌پناهی آنان و نیز اطمینان از تداوم معیشت آنان گزینه ازدواج با مادران این فرزندان را برای جلوگیری از فروپاشی نظام خانواده آسیب دیده از مرگ پدر را همراه با شرط و شروط هایی پیشنهاد می‌کند و بلافاصله مطرح می‌کند که اگر توانایی قسط و عدل ندارید و ممکن است به ستم آلوده شوید به تک همسری  پایدار و یا ناپایدار اکتفا کنید و در این فرآیند وارد نشوید. به نظر می رسدآیه در مورداعلام جواز یا توصیه چند همسری برای همه مردان نیست بلکه افزون بر عدالت اقتصادی در خصوص اموال خانواده آسیب دیده موضوع عدالت اجتماعی و مسئولیت پذیری در حمایت از چنین خانواده هایی مورد توجه قرآن بوده است.