مرکز مطالعات زنان و خانواده

1397/10/16

در گفت وگو با رئیس مرکز مطالعات و تحقیقات زنان دانشگاه تهران

مطالعات زنان دانشگاه تهران و مسائل نوپدید جامعه

تهران- ایرنا- رشته مطالعات زنان یکی از رشته های جدید و در عین حال پربار است که روز به روز دامنه اش گسترده تر می شود، افزایش مسائل نوپدید در این حوزه ضرورت و اهمیت توجه به مسائل زنان را افزایش می دهد، مرکز مطالعات و تحقیقات زنان توانسته نقش موثری در این حوزه ایفا کند.

به گزارش روز یکشنبه (16 دی ماه 97) خبرنگار گروه دانشگاه ایرنا، مرکز مطالعات و تحقیقات زنان دانشگاه تهران به عنوان یک مرکز تحقیقاتی در سال 1380 تأسیس شد و فعالیت های علمی و پ‍ژوهشی را در راستای شناسایی، بررسی و ارائه راهکار درباره مسائل زنان ایرانی آغاز کرد.
این مرکز از سال 1383 با تصویب هیأت رئیسه دانشگاه تهران علاوه بر انجام امور تحقیقاتی و با توجه به تاثیری که تحصیلات تکمیلی بر پیشبرد بهتر امر پژوهش دارد، عهده دار آموزش دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد مطالعات زنان شد .
با توجه به حذف رشته مطالعات زنان در دانشگاه علوم اجتماعی دانشگاه تهران و اهمیت این رشته در جامعه امروز کشور، ایرنا گفت و گویی با «دکتر ملیحه شیانی » رئیس مرکز مطالعات زنان این دانشگاه انجام داده است.

**ایرنا: در حال حاضر شیوه فعالیت در مرکز مطالعات زنان چگونه است؟

**شیانی: با توجه به اینکه رشته مطالعات زنان در دانشگاه تهران جمع آوری شده، تنها مرکز در خصوص امور زنان در دانشگاه تهران مرکز مطالعات زنان این دانشگاه است که در امور پژوهشی با همکاری مرکز گروه علوم اجتماعی فعالیت می کند.
مرکز مطالعات زنان دانشگاه تهران تصمیم دارد در سال آینده دوباره رشته مطالعات زنان را راه اندازی کند. تاکنون با هماهنگی گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران مراحل متنوع بازنگری در دروس رشته مطالعات زنان طی و درخواست احیای دوباره رشته داده شده است، اما هنوز بطور کامل قطعیت نیافته است.

**ایرنا: در مرکز مطالعات زنان سالانه چه مقدار پژوهش انجام می شود؟
**شیانی: برای تعداد خروجی های پژوهش ها را به صورت کمی نمی توان بررسی کرد، چرا که خروجی ها متغیر هستند و دامنه تحقیقاتی آنها نیز متفاوت است.
به طور میانگین از زمانی که وارد این حوزه شدم، این مرکز در یک دوره سه ساله پژوهش هایی را تعریف کرده و توانسته با مراکز تحقیقاتی بسیاری ارتباط موثر برقرار کند، اما چون روند عمده پژوهش ها یک تا 9 سال طول می کشد، در این مرکز تقریبا سالی یک پژوهش انجام می شود.
در حال حاضر پروژه های زنان سرپرست خانوار، سلب اجتماعی زنان و زنان کارتن خواب را به درستی مدیریت مالی کرده ایم و در این راستا با سایر نهادها برای استفاده از نتایج این تحقیقات ارتباط برقرار کرده ایم.

**ایرنا: آیا جنسیت در جذب پژوهشگران مرکز مطالعات زنان نقش دارد؟

**شیانی: در مرکز مطالعات زنان سعی شده با تغییراتی در سیاست های خرد کشور، تمامی پیش فرض های بازار کار جنسیتی برای تحصیل و کار رشته مطالعات زنان از میان برده شود.
متأسفانه یک پیش فرضی در تمامی محیط های دانشگاهی به ویژه در حوزه های سیاست گذاری و برنامه ریزی شکل گرفته که زنان فقط باید برای خودشان کار کنند و این یک اشتباهی است که در واقع سبب ناکامی در تلاش های بسیار زنان می شود.
درست است که زنان دغدغه بیشتری برای فعالیت نسبت به مسائل حوزه خود را دارند و نیاز به فعالیت را بیش از مردان احساس می کنند، اما به اعتقاد من این الگو که تنها زنان برای حوزه زنان کار کنند، بسیار پسندیده است.
در برخی مواقع زنان درک بهتری نسبت به موضوعات مربوط به خود را دارند و ناچار می شویم با توجه به تعداد بسیار پاسخگویان زن از آنها استفاده کنیم .
در مرکز مطالعات زنان پرسنل اداری و یک عضو هیأت علمی خانم هستند، اما در حوزه پژوهش بسیاری از پژوهشگران مرد هستند؛ چرا که پژوهش های مرکز مطالعات زنان نیز مانند سایر حوزه های علوم اجتماعی است.
تمرکز اصلی تحقیقات این مرکز بر زنان است، اما اینکه قرار باشد زنان برای زنان کار کنند را به هیچ عنوان قبول ندارم؛ چرا که همکاری مردان سبب بهره مندی بیشتر در این حوزه می شود.
حوزه مطالعات زنان نیز در کنار سایر علوم اجتماعی و رفتاری، حوزه ای است که باید به آن پرداخته شود.

** ایرنا: بودجه مرکز از دانشگاه گرفته می شود یا این مرکز می تواند برای خود درآمدزایی کند؟

**شیانی: مرکز مطالعات زنان در ساختار سازمانی دانشگاه تهران هم تراز یک دانشکده محسوب می شود ، بنابراین بودجه متعلق به خود را از دانشگاه دریافت می کند و پرسنل نیز حقوق و دستمزد را از دانشگاه می گیرد.
از سوی دیگر بودجه جاری برای اداره مرکز و سایر حوزه ها هم از دانشگاه تأمین می شود اما بودجه های پژوهشی به دلیل سیاست گذاری دانشگاه برای جلب منابع مالی باید از بیرون تعریف شود.
بودجه پژوهشی باید از کارفرمایان در خارج از دانشگاه تأمین شود، از این رو اگر در این موضوع ضعفی احساس می شود باید خود را تقویت کنیم.
در بسیاری از موقع سعی شده اگر توانایی جذب کارفرمایان وجود ندارد، از بودجه در اختیار برای هزینه های غیر لازم کم کرده و به سمت انجام تعداد بیشتری پژوهش حرکت کنیم.

**ایرنا: فکر می کنید پژوهش های مربوط به مطالعات زنان چقدر می تواند به پررنگ شدن حضور زنان در جامعه کمک کند؟

**شیانی: مرکز مطالعات زنان دانشگاه تهران با در نظرگرفتن خروجی نظری و کاربردی تحقیقات بر مسائل حوزه زنان تمرکز ویژه ای دارد. به امور پژوهشی درحوزه زنان می پردازد، بر یک پایه تئوریک برای آموزش مطالعات زنان و پژوهش ها نتایج قابل توجهی بدست می دهد تا با ارجاع به مراکز و نهاد های زیربط جایگاه پرداختن به مسائل زنان را ارتقا دهد.
تمامی تلاش های مرکز تنها به حوزه پژوهش ختم نمی شود بلکه سعی شده با برگزاری نشست و همایش های متعدد به ارائه راهکار، پیشنهاد و تغییر سیاست بپردازد.
بیشتر تحقیقات قابلیت کاربردی در سازمان های مختلف اجرایی مرتبط با موضوع را دارد، بطور مثال در حوزه زنان سرپرست خانوار، سازمان بهزیستی و وزارت رفاه می تواند از نتایج بدست آمده استفاده کند.

**ایرنا: سازمان ها و نهادهای اجرایی چقدر توانسته اند از پروژه های تحقیقاتی استفاده کنند؟

**شیانی: از تحقیقات پژوهشی نه تنها در حوزه مطالعات زنان بلکه در سایر حوزه ها نیز به ندرست استفاده می شود. در بسیاری از مواقع کارفرمایان سفارش دهنده تحقیقات نیز از نتایج تحقیقات بدست آمده استفاده نمی کنند.انجام پژوهش ها به لحاظ علمی است و نتایج در غالب سیاست های علمی ارائه می شود اما محقق برای اعمال و بکارگیری پژوهش نقش اساسی ندارد. در حال حاضر کارهای بسیاری در حوزه زنان انجام شده که به نهاد های زیربط نیز ارجاع داده شده است. با توجه به نوع پروژه ممکن است نتایج تحقیقات به بسته های سیاستی تبدیل شود و به سازمان های مرتبط داده شود.

**ایرنا: به نظر شما علت استفاده کمتر مسئولان از پروژه های تحقیقاتی در جامعه چیست؟

**شیانی: یک ضعف کلی ساختاری در جامعه وجود دارد که با وجود تمام تلاش ها اما هنوز پیوند مناسبی میان دانشگاه و صنعت برقرار نشده است.
در بسیاری از مواقع نگاه سیاسی بر نگاه علمی غالب است و همچنین استفاده از نتایج تحقیقات به کنترل سطح مدیریت عالی بستگی دارد که البته بخشی از این موضوع به ساختار مدیریتی جامعه و بخش دیگر به بحث اجرایی و سازمانی کارها برمی گردد که تحقیقات پژوهش محور در درون خود تعریف شود.
البته ناگفته نماند که در بسیاری از موارد در روند فعالیت محققان نیز ضعف هایی وجود دارد که لزوما نتایج منتج به سیاست های کاربردی نمی شود. نکته ای دیگر که باید به عنوان ضعف جدی تر ارتباطات مدنظر قرار گرفته شود، گسست ساختاری است که میان برخی مراکز با برخی نهادها با سطوح ساختاری وجود دارد. از سوی دیگر در بسیاری از مواقع امکان سفارش پژوهش به مراکزی داده می شود که صلاحیت لازم را ندارند.
مرکز مطالعات تحقیقات زنان با پشتوانه علمی مهم در دانشکده های دانشگاه تهران و ارتباطات عمیق با استادان این دانشگاه اقدامات بسیاری در بخش پژوهش انجام داده است.
اگر هر نهاد اجرایی یک مرکز پژوهش در دل خود داشته باشد دیگر نمی توان انتظار بهبود ارتباط سازمان ها با دانشگاه ها را داشت.

**ایرنا: بیشتر نیروهای سازمان مطالعات زنان بیشتر از چه رشته هایی هستند؟

**شیانی: نیروهایی این مرکز ثابت و متغیر هستند و برحسب موضوع هم می تواند رشته ها تغییر کنند. عمدتا بیشترین ارتباط این مرکز با دانشجویان رشته علوم اجتماعی و مطالعات زنان است. تعداد محدودی از کارکنان همواره با ما همکاری دارند، ما برای برگزاری همایش ها نیز از نیروهای دیگری استفاده می کنیم که دامنه همکاری ها با آنها متفاوت است.
در حال حاضر به دلیل انتشار دو نشریه علمی-تخصصی از جامعه شناس و اقتصاد دان تا ادبیات و علوم اجتماعی در این مرکز فعالیت می کنند. نیروهای ما دائما در حال تغییر هستند و تلاش شده تا کمیت و کیفیت مجلات را بالا بریم خودمان را در این زمینه تقویت کنیم.

**ایرنا : آیا مرکز مطالعات و تحقیقات زنان امکانات انجام پژوهش را در اختیار پژوهشگران قرار می دهد؟

** شیانی: نیروها در سطوح مختلف از دانشجو تا هیأت علمی در این مرکز فعالیت می کنند که به لحاظ مکانی فضا، کتابخانه و سیستم های کامیپوتری است که در اختیارشان قرار می گیرد. بودجه ای محدود در سطح کلان جامعه و قراردادهای پژوهشی کوچک منابعی را برای پژوهش بیشتر در اختیار آنها قرار می دهد. برحسب بودجه محدود تعریف شده ، بودجه های مورد نیاز پژوهشگران را نیز در اختیار آنها قرار می دهیم.