مرکز مطالعات زنان و خانواده

1400/05/25

گروه زنان و کودکان انجمن ترویج فرهنگ مسئولیت اجتماعی با همکاری مرکز مطالعات و تحقیقات زنان دانشگاه تهران برگزار کرد :فیلم برخط ده و چهل یک

کارگردان فیلم ده چهل و یک، رایحه مظفریان، در پی پاسخی برای این پرسش است که ماده ۱۰۴۱ مدنی در طی ۸۰ سال، دچار چه تغییراتی شده است. در این اثر، اسناد قضایی مربوط به ازدواج زودهنگام از ۱۱۰ سال پیش منتشر و تلاش شده است تا این موضوع با حضور کارشناسانی چون دکتر جلال جلالی زاده، حجه الاسلام حسینی امین، طیبه سیاوشی، دکتر عهدیه اسدپور و وکلا هادی احمدی و مجید نیکویی مورد سنجش قرار گیرد.

گزارش در ذیل پوستر قابل مشاهده است.

نخستین اکران برخط فیلم مستند پژوهشی ده چهل و یک

در تاریخ دوشنبه 25 مرداد 1400 با همکاری گروه زنان و کودکان انجمن ترویج فرهنگ مسئولیت اجتماعی و مرکز مطالعات و تحقیقات زنان دانشگاه تهران فیلم ده چهل و یک به کارگردانی رایحه مظفریان اکران شد.

از آنجایی که موضوع فیلم به سیر تاریخی ماده 1041 و خلاهای قانونی این ماده در خصوص کودک همسری می پردازد شرکت کنندگان پس از تماشای فیلم نقطه نظراتی ارائه دادند.  این پژوهشگر اجتماعی در این اثر، اسناد قضایی مربوط به ازدواج زودهنگام را از ۱۱۰ سال پیش بررسی کرده و در تلاش است این موضوع را روشن کند که آیا نبود اجماع دائمی قانون‌گذاران درباره ازدواج در سن معین یا نامشخص‌ماندن حداقل سنی برای ازدواج، آمار ازدواج‌های کمتر از ۱۵ سال را در ایران تا ۴۰هزار مورد در سال افزایش داده است. این فیلم بر آن است تا دلایل فقهی جهت افزایش حداقل سن ازدواج را از 90 سال پیش تا کنون واکاوی کند.

در ابتدا دکتر محمد مهدی فتوره چی دبیراین نشست به میهمانان خوش آمد گفت و آمادگی مرکز مطالعات و تحقیقات زنان دانشگاه تهران را جهت هرگونه همکاری اثربخش در زمینه ارتقای آگاهی جامعه نسبت به عوارض ازدواج کودکان اعلام کرد.   فتوره چی پیشنهاد کرد تا به موازات ساخت چنین مستندهایی، انتظار است این تولیدات آگاهی بخش از صدا و سیما نیز پخش شود تا بتواند اثربخشی لازم را برای عوام  داشته باشد. اوی تاکید کرد علاوه بر مشکلات اقتصادی مهم ترین سد در برابر آموزش و ارتقای آگاهی، اعتقادات سنتی است و بنابراین نگاه و مداخله مراجع و علمای دینی بسیارحائز اهمیت است.

یکی از کارشناسانی که در این فیلم و این نشست حضور داشت طیبه سیاوشی نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی بود که تلاش هایی در فراکسیون زنان مجلس در جهت تغییراتی در ماده 1041 انجام داده است. وی گفت ازدواج زودهنگام با زندگی روزمره مردم سر و کار دارد و مخالفت ها با تغییراتی در ماده 1041 روزی تمام خواهد شد. او در این نشست نیز تاکید کرد که با وجود آنکه تغییرات در دهمین مجلس شورای ملی با عدم موفقیت مواجه شد ولی بستری فراهم کرد که در همان دوران، همراهی برخی فرمانداران و نمایندگان دادستان ها مانعی برای اجرایی شدن برخی از ازدواج های کودکان بوده است.

زهرا کهرام از فعالین جمعیت امام علی نیز در این جلسه از وضعیتی که به واسطه حضورش در مناطق محروم شاهد آن بود توضیحاتی ارائه داد. این فعال اجتماعی در سال های گذشته در 17 استان به مطالعه علل ازدواج زودهنگام پرداخته است. یکی از عمده ترین دلایل ازدواج زودهنگام را احترام به رسوم برشمرد و آموزش و آگاهی بخشی را یکی از راهکارهای مهم علیه ترویج این رسم دانست. وی خاطرنشان کرد علاوه بر رسوم، ریشه اقتصادی هم یکی از عوامل اصلی این معضل است. وی تاکید کرد با تلاش فعالین جمعیت امام علی از جمله صحبت با خانواده ها شاهد تغییر رفتارهایی بوده ایم.

در ادامه خانم اعظم اولادی، از دانش آموخته مطالعات زنان که در خصوص حضانت مطالعه و تحقیق می کنند  به نکات مهمی اشاره و خاطرنشان کردند:

"طبق ماده 1041 جاری، اذن پدر به شرط مصلحت باید در دادگاه صالح مطرح بشود و دادگاه صالح تصمیم گیر نهایی است؛ هرچند که لفظ مصلحت نیز ابهاماتی دارد؛ اما در نهایت همه این شرایط به تصمیم قاضی بستگی دارد. بنابراین یکی از راهکارهای آموزشی می تواند آگاهی بخشی به قضات مربوطه باشد. برگزاری نشست هایی با قضات می تواند قدم بعدی در ارتقای سطح آگاهی جامعه باشد. سیر تغییرات موادی مانند طلاق و حضانت را می توان مانند  مستند ده چهل و یک مرور کرد و به این نتیجه رسید که بعد از سیر یک دوره چهل ساله ما دوباره مجبوریم برگردیم به همان دوره اولیه تصویب مواد قانون مدنی و قوانین حمایت از خانواده مصوب 1353 که قوانین مصوب 1392باز به نوعی مشابه همان قوانین مذکور است. نظر قاضی برگرفته از پیش زمینه فکری و نگاهش به زنان در جامعه است و لذا باید به قاضی آموزش داد که پاسخگوی اثربخشی حکمی که صادر خواهد کرد باشد. در فیلم نام برده نیز مشاهده شد که قاضی در همان سالهای اولیه تصویب ماده 1041 دختر را به یک قابله ارجاع می دهد تا استعداد جسمانی وی صحت سنجی شود؛ بنابراین در همین بستر حاکم هم شاید بتوان در کنار درخواست برای تغییر ماده قانونی، افزایش آموزش به خانواده، سیستم قضایی و قضات را هم آماده تحولات آتی کرد.

 در آخر نیز کارگردان فیلم ده چهل و یک پیشنهاد کرد که علاوه بر تداوم صحبت در خصوص ازدواج زودهنگام باید پژوهش هایی   انجام بگیرد تا گونه بندی انواع این ازدواج ها را بتوان استخراج کرد و در کنار درخواست برای اصلاح ماده 1041 باید ضمانت های اجرایی را نیز افزایش داد.